11 Ağustos 2014 Pazartesi

Mekanik Türk'ün Gizemli Hikayesi


18. yüzyılda Vom Kempelen isimli bir mühendis bir satranç otomatı yapar. Büyük bir dolabın arkasında korkutucu bir mağrip vardır. sarığıyla, kıyafetleriyle o zamanki Avrupalılar için Türk'ü temsil etmektedir. O dönemlerde malum müslüman deyince Türk, Türk deyince de müslümanı gözlerinde canlandırıyorlardı.

Peki koca dolap ve Türk ne yapıyordu? Avusturyalı mühendis seyircileri selamlayarak ortaya gelir. Masanın üzerine satranç taşlarını dizer. Sonra dolabın ilk kapağını açar ve içini gösterir. Çeşitli çarklar ve dişliler vardır. Kapağın yine açık olan arka tarafına mumla gelerek arada birşey olmadığını bir sihirbaz edasıyla gösterir. Sonra diğer kapağı da açar. Orada da mekanizmanın parçaları vardır. Kapaklar kapatılır ve otomat yan taraftan gürültülü bir şekilde kurulur.

Bir anda Türk korkutucu bir şekilde hareket eder ve hamlesini yapar. Seyirciler için inanılmaz bir olaydır. Satranç oynayan bir otomat! Üstelik Türk satranç oynamazla kalmaz çok iyi satranç oynamaktadır. Önüne gelen güçlü rakipleri bile kolayca alt eder. Mühendis Von Kempelen Avusturya kralına dünyanın en iyi otomatını yapacağım diye 6 ay önce yola çıkmıştır ve bunu başarır.

Von Kempelen için aslında bu otomat çnemli değildir. O daha ciddi projelerle uğraşmak ister ama kral bu otomatın Avrupa çapında gösteriler yapması gerektiğini söyler.

Türk, Avrupada tartışmalara yol açar. Satranç inanılmaz komplike bir oyundur. Olasılıklar inanılmaz çoktur ve dahası bu olasılıklar makineye verilse bile karar verecek bir mekanizma yapmak o dönemki şartlarda imkansızdır. Bilim insanları hemen bu otomatın bir hilesi olduğunu ve içinde birisinin gizlenmiş olabileceğini iddia etmeye başlarlar. Ancak Von Kempelen gösteriden önce içini göstermektedir. Kim nereye sığabilir ki?

Kimilerine göre içinde bir cüce, kimilerine göre bir çocuk, kimilerine göre de bacaklarını savaşta kaybetmiş bir asker vardır. Gösteriyi yakından izleyenler makinenin içinden öksürük sesi geldiğini iddia ederler. Von Kempelen makineyi rastgele kurmakta, bazen hiç kurmamaktadır. Eğer güç kaynağı kurulması ise bu gerçekçi gözükmemektedir. "Satranç Oynayan Türk" gazetelere, dergilere haber olur. Ünü dünyaya yayılır. Bir o kadar da onun sırrını merak edenler artar.

İşte tüm bu ilginç hikayeyi "Mekanik Türk" kitabından okuyabilirsiniz. Tom Standage'in yazdığı kitap Saga yayınları tarafından basılmış. Türk'ün 1769 yılında başlayan macerasının en az 100 yıl sürdüğünü söyleyelim. Peki sırrı açığa çıktı mı? O da kitapta!

Satranç Oynayan Türk'ün sonradan yapılan bir benzeri aşağıdaki videoda.


Bir başka video


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder